Grzegorz Chojnowski: Wieczór z Kulturą, 14 września 2010

Wieczór z Kulturą, 14 września 2010


Wrocłwskie wydawnictwo ATUT znakomicie się rozwija. Ma na swoim koncie czeską serię książek beletrystycznych. Magda Boroch z wydawnictwa ATUT powiedziała m.in.:


"To było naszym wielkim marzeniem, żeby zaistnieć jako oficyna wydająca beletrystkę. Zaczynaliśmy od książek popularnonaukowych i naukowych. Wielkie marzenie się spełnia".


Karierę robi zwłaszcza seria czeska, czyli pozycje współczesnych autorów czeskich. Dwie książki zostały nominowane do nagrody Europy Środkowej Angelus. Dlaczego akurat Czechy?


"Nasza oficyna - mówi Magda Boroch - jest wydawnictwem pogranicza. Jest tak, ponieważ mieszkamy we Wrocławiu, a Wrocław jest miastem czeskim, niemieckim i polskim. A Czechy są nam szczególnie bliskie, ponieważ połowa redakcji to czechofile".


Grzegorz Chojnowski podczas rozmowy z panią Magdą wspomniał, że książka Radki Denemarkovej, "Pieniądze od Hitlera", to już "przebój wśród czytelników, chyba nie tylko czeskiej literatury. To rzeczywiście książka, którą się płynnie, wartko czyta. No i zostaje głęboko gdzieś tam w czytelniku po lekturze".


"Bo to jest książka - mówi pani Magda - o bardzo mocnym temacie. Denemarkova mówiła, że chce, żeby to, co ona pisze, utkwiło kością w gardle czytelnikowi. Radka Denemarkova opowiada historię, która wydarzyła się naprawdę. Jest to historia Czeszki o niemiecko-żydowskich korzeniach, która wraca z obozu koncentracyjnego po wojnie do swojego domu. Okazuje się, że nie dość, że w tym domu nikt na nią nie czeka, nie ma tam rodziców, nie ma rodzeństwa, to mieszkają tam już jej dawni sąsiedzi. I z rąk jednych oprawców, Niemców, trafiła w ręce tych drugich oprawców, Czechów, którzy uważają ją za Niemkę, kiedy ona wraca do własnego domu. Co jest urzekające w książce Denemarkovej: ona wypracowała własny język, który pozwolił jej opowiedzieć o zbrodniach, o gwałtach, o przemocy fizycznej i psychicznej w taki sposób, żeby nie epatować okrucieństwem. Ten styl Denemarkovej jest rozpoznawalny, bo ona pisze nie tylko tę książkę takim właśnie językiem. To jest niesamowite. Ja pierwszy raz się z czymś takim spotkałam, że te wszystkie okrutne, przeraźliwe rzeczy, które spotykają główną bohaterkę, Gitę Lauschmann, są opisane jakby z jej wnętrza. Ona te wszystkie przeżycia kumuluje w sobie. Nie opowiada o tym własnej córce. I to, co poznajemy, to wszystko, co się z nią działo, wychodzi jakby z jej ciała i jest opisywane poprzez jej reakcje fizjologiczne i psychiczne. To jest naprawdę wspaniała lektura, bo tu nie chodzi tylko o mocny temat, ale również o to, jak to zostało podane".


Seria czeska ukazuje się już od pięciu lat. Do tej pory wydano kilkanaście pozycji. Zaczęło się od antologii wierszy współczesnych poetów czeskich "Gdyby wiersze miały drzwi".


"Bardzo ważne książki, - mówi Magda Boroch - które nie mogły być wydawane w Czechach, w Czechosłowacji. Książki, których nie znał polski czytelnik. Mam tu na myśli przede wszystkim "Straszydła na co dzień" Karela Michala. Wydaliśmy również zbiór wierszy Violi Fischerovej, żony Karela Michala, właściwie Pavla Buksy. "Babia godzina" jest to bardzo intymny, bardzo prywatny tom o tym, jak ona oswajała się ze śmiercią, z poczuciem straty po śmierci męża, który popełnił samobójstwo, ponieważ nie mógł żyć poza Czechami, a był zmuszony do emigracji po 1968 roku. Wydaliśmy również inną książkę Violi Fischerovej, "Opowieści dłużącego się czasu". To jest książka dla dzieci, która opowiada o czasie, dłużącym czasie, który przychodzi do małego chłopca. Ten dłużący czas opowiada mu historie i wtedy, kiedy ten chłopiec jest zajęty tymi historiami, czas się skraca i chłopczyk musi wymyślić sposób, żeby ten dłużący czas przy sobie zachować, ponieważ się z nim zaprzyjaźnił. Mamy też w czeskiej serii książki współczesnych autorów, najnowsze książki, bardzo często nagradzane najważniejszą nagrodą czeską, Magnesia Litera. Taką nagrodę dostała Radka Denemarkova, o której już mówiliśmy, za "Pieniądze od Hitlera" oraz Pavel Brycz za książkę "Patriarchatu dawno miniona chwała"".


Najnowsza pozycja w serii czeskiej wydawnictwa ATUT to "Sposób użycia i inne wiersze" Jiriego Kolara. Czeska krytyka i historia literatury widzi obecnie w Jirim Kolaru pisarza o fundamentalnym znaczeniu dla rozwoju dwudziestowiecznego piśmiennictwa. Brutalny i drastyczny charakter niektórych utworów, mających wstrząsnąć odbiorcą, jak również niektóre wypowiedzi metapoetyckie, np. zawarte w wierszowanych traktatach poetyckich, zdradzają zacięcie moralistyczne i świadczą o stawianiu przez twórcę etyki ponad estetyką. Jiri Kolar tym razem wreszcie po polsku w znakomitym tłumaczeniu jednego z największych specjalistów od literatury czeskiej, Leszka Engelkinga.